Har bir avtomobil haydovchisi ertami-kechmi sug‘urta polisini rasmiylashtirish zaruriyatiga duch keladi. Bu umumiy foydalanishdagi yo‘llarga chiqish mumkin bo‘lmagan majburiy OSAGO yoki o‘z mulkini himoya qilish uchun mo‘ljallangan ixtiyoriy KASKO bo‘lishi mumkin. Bir qarashda ulardan bittasi yetarli bo‘lib tuyulishi mumkin, ammo amalda vaziyat ancha murakkab. Ushbu mahsulotlarning yuridik maqomi, maqsadlari, to‘lov tamoyillari va hatto javobgarlikni belgilash yondashuvi ham turlicha.

O‘zbekistonda avtomobil sug‘urtasi rivojlanmoqda, sug‘urta kompaniyalari turli xil paketlar va shartlarni taklif etmoqda, avtomobil egalari esa aynan nima uchun to‘layotganlarini tushunishlari muhim. Tushunmovchilik ortiqcha xarajatlarga ham, avariya paytida jiddiy zararlarga ham olib kelishi mumkin. Aynan shuning uchun tobora ko‘proq haydovchilar nafaqat polislarning narxiga, balki ularning qamroviga, kompensatsiyalar mantig‘iga, cheklovlarga va rasmiylashtirishning nozik jihatlariga ham qiziqishmoqda.

Yuridik jihatlarni ham unutmaslik kerak: OSAGO mavjudligi qonun talabi, polisning yo‘qligi jarima va shaxsiy moliyaviy javobgarlik xavfini keltirib chiqaradi. KASKO esa ixtiyoriy himoya chorasi bo‘lib, haydovchi uni o‘z ixtiyoriga ko‘ra tanlaydi. Ammo bu uning ahamiyatini pasaytiradimi? Keling, OSAGO va CASCO o‘rtasidagi farqni va qaysi hollarda bir variant boshqasiga qaraganda foydaliroq bo‘lishini ko‘rib chiqaylik.

OSAGO haqida nimalarni bilish kerak?

OSAGO polisi, rasmiy ravishda OSGOVTS deb ataladi, barcha avtomobil egalari tomonidan majburiy tartibda rasmiylashtiriladi. Uning asosiy vazifasi yo‘l-transport hodisasi sodir bo‘lganda uchinchi shaxslarning manfaatlarini himoya qilishdir. Bu shuni anglatadiki, sug‘urta kompaniyasi baxtsiz hodisada jabrlanganlarga yetkazilgan zararni qoplaydi, ammo aybdorning o‘ziga zararni qoplamaydi.

OSAGO‘ning asosiy xususiyati uning universalligidir. Avtomobilning rusumi, haydovchining ish staji yoki mintaqadan foydalanishidan qat’i nazar, har bir avtomobil egasi amaldagi polisga ega bo‘lishi shart. Bu davlatga YTHning ijtimoiy va mulkiy oqibatlarini minimallashtirish, haydovchilarga esa, agar ular YTHga sababchi bo‘lsa, og‘ir moliyaviy oqibatlardan qochish imkonini beradi.

OSAGOni rasmiylashtirish yarim yil yoki bir yil muddatga bo‘lishi mumkin. Polisning yo‘qligi nafaqat jarima, balki baxtsiz hodisa yuz bersa, jiddiy xarajatlarga ham olib kelishi mumkin. Shuni yodda tutish kerakki, AGTKSh mavjud bo‘lmaganda, aynan haydovchi yetkazilgan barcha zararni o‘z mablag‘lari hisobidan qoplashi shart.

OSAGO polisi nimalarni o‘z ichiga oladi:

• YTHda uchinchi shaxslarni himoya qilish. jabrlangan piyodalar, yo‘lovchilar va boshqa haydovchilarga yetkazilgan zararni qoplash;
•  
• Qat’iy to‘lov limitlari. 40 mln so‘mgacha: 26 mln - sog‘liqqa yetkazilgan zarar uchun, 14 mln - mol-mulkka yetkazilgan zarar uchun;
•  
• Tariflarning moslashuvchanligi. Toshkent shahrida - 56 000 so‘mdan 168 000 so‘mgacha, hududlarda - arzonroq;
•  
• To‘lovlarni olish tartibi. YHXX ishtirokida yoki Yevropa protokoli bo‘yicha;
•  
• To‘lov cheklovlari. Polis egasi va uning avtomobili sug‘urta himoyasi ostida emas.

YTH rasmiylashtirilgandan so‘ng rasmiyatchilikka rioya qilish kerak: YHXB xodimlarini chaqirish yoki yevroprotokol tuzish, hujjatlarni to‘plash va sug‘urta idorasiga murojaat qilish. Barcha shartlar bajarilgan taqdirda, ariza 15 kun ichida ko‘rib chiqiladi. To‘lovlar qat’iy belgilangan limitlar doirasida amalga oshiriladi. Agar jabrlanuvchilar bir nechta bo‘lsa, kompensatsiya ular o‘rtasida mutanosib ravishda taqsimlanadi.

Shuni unutmaslik kerakki, OSAGO avtomobil egasini o‘z avtomobilini ta’mirlash xarajatlaridan himoya qilmaydi. Shuning uchun, uning majburiyligiga qaramay, bu faqat himoyaning asosiy darajasi bo‘lib, ba’zi hollarda to‘ldirilishi kerak.

KASKO bilan ixtiyoriy himoya

KASKO - bu avtosug‘urtaning ikkinchi ustuni. OSAGOdan farqli o‘laroq, bu polis haydovchining o‘z xohishiga ko‘ra rasmiylashtiriladi. Asosiy farq shundaki, u uchinchi shaxslarning emas, balki polis egasining zararini qoplaydi. Ya’ni avariyaga haydovchining o‘zi aybdor bo‘lgan taqdirda ham sug‘urta kompaniyasi kompensatsiya to‘laydi.

Rasmiylashtirish sharoitlarida KASKO ancha moslashuvchan. Haydovchi kerakli qoplama darajasi, amal qilish muddati va narxiga ega mahsulotni tanlashi mumkin. Polisni bir necha oyga yoki bir yilga rasmiylashtirish mumkin. Biroq, sug‘urtalovchilar haydovchining tarixini sinchkovlik bilan tahlil qilishlarini hisobga olish kerak. Tez-tez sodir bo‘ladigan yo‘l-transport hodisalari, qoidabuzarliklar yoki taksidan foydalanish narxning oshishiga yoki rasmiylashtirishning rad etilishiga olib kelishi mumkin.

KASKO nafaqat to‘qnashuvlarda himoya qiladi. U o‘g‘irlik, daraxtning qulashi, yong‘in, suv toshqini va hatto noma’lum shaxslar tomonidan mashinaning shikastlanishi kabi xavflarni qoplaydi. Aynan shuning uchun uni yangi, qimmat yoki kredit avtomobillari egalari tanlaydilar, bu yerda hatto kichik zarar ham katta xarajatlarga aylanadi.

KASKO standart polisiga nimalar kiradi:

• Mulkni to‘liq himoya qilish. YTHda aybdorligidan qat’i nazar, avtomobilni ta’mirlash yoki yo‘qotish uchun to‘lovlar;
•  
• Turli risklarni qoplash. O‘g‘irlik, tabiiy ofatlar, vandalizm, buyumlarning tushib ketishi;
•  
• Xizmatlar qo‘shimcha. Evakuator, zararni baholash, yo‘lda texnik yordam;
•  
• Narx ko‘plab omillarga bog‘liq. Avtomobilning holati, haydovchining staji, YTH tarixi;
•  
• Chegirmalar imkoniyati. Halokatsiz haydash va yaxshi sug‘urta tarixi uchun.

KASKO aybdor tomonning OSAGO limiti tugagan bo‘lsa ham, egasiga zararni qoplaydi. Sud qarori mavjud bo‘lganda esa subrogatsiya bo‘lishi mumkin - bunda sug‘urta kompaniyasining o‘zi aybdor shaxsdan zararni undirib oladi.

KASKO polisi yo‘lda ishonch hissini uyg‘otadi. Bu, ayniqsa, shikastlanish xavfi yuqori bo‘lgan megapolislarda muhimdir. Shu bilan birga, shartnomani diqqat bilan o‘qish va kutilmagan to‘lov rad etilishiga duch kelmaslik uchun qaysi holatlar qamrovdan chiqarib tashlanishini aniqlashtirish muhimdir.

CASCO va OSAGO o‘rtasidagi asosiy farq

Bir qarashda OSAGO va KASKO bir xizmatning ikki turiga o‘xshab ko‘rinishi mumkin. Lekin unday emas. Ushbu sug‘urta mahsulotlarining mantiqi va maqsadlari tubdan farq qiladi. OSAGO - bu mas’uliyat, KASKO - mulkni himoya qilish. Biri boshqalarni sizdan, ikkinchisi sizni boshqa va tashqi omillardan himoya qiladi.

Shuni tushunish muhimki, YTH sodir bo‘lganda aynan OSAGO jabrlanuvchilarga yetkazilgan zararni qoplaydi, KASKO esa limitdan ortiq yoki istisno hollarda yetkazilgan zararni qoplashi mumkin. Ushbu polislar birgalikda aksariyat yo‘l vaziyatlarida moliyaviy yo‘qotishlarni istisno qiluvchi keng qamrovli himoyani yaratadi.

KASKO va OSAGOning solishtirma parametrlari:

• Majburiylik. OSAGO - albatta, KASKO - yo‘q;
•  
• Himoya. OSAGO - uchinchi shaxslar, KASKO - o‘z avtomobili;
•  
• To‘lovlar. OSAGO - jabrlanuvchiga, KASKO - sug‘urtalanuvchiga;
•  
• Qoplama. OSAGO - YTH, KASKO - YTH, o‘g‘irlash, tabiiy ofatlar va boshqalar;
•  
• Narxi. OSAGO - 40 000 so‘mdan 168 000 so‘mgacha; KASKO - yakka tartibda;
•  
• Limitlar. OSAGO - 40 mln so‘mgacha; KASKO - avtomobilning bozor qiymati doirasida;
•  
• Istisnolar. OSAGOda - minimum, KASKOda - mahsulotga bog‘liq.

Agar avtomobilingiz arzon va haydash uslubingiz tartibli bo‘lsa - OSAGO‘ yetarli bo‘lishi mumkin. Ammo agar siz yangi mashinani boshqarayotgan bo‘lsangiz, mulkka ehtiyotkorona munosabatda bo‘ling va har qanday avariya paytida stressdan qochishni istasangiz, KASKOsiz ish bitmaydi. Ayniqsa, kichik to‘qnashuvlar ehtimoli yuqori bo‘lgan shaharlarda. Aslida, gap "majburiy" va "o‘zim uchun" o‘rtasidagi tanlov haqida bormoqda. Ammo murakkab vaziyatlarda aynan ixtiyoriy sug‘urta katta yo‘qotishlardan qutqaradigan omilga aylanadi.